Apomnimonevmata

Mit der türkischen Armee in Balkan (Juli 1912-February 1913). Auf der Macedonian Frontseite des ersten Weltkrieges 1916-1918

«Όλαι αι προετοιμασίαι ετελείωσαν διά την μεγάλην επίθεσιν του Σκρα ντι λέγκεν, που σημαίνει στα αρβανίτικα "λίκνον των βράχων" στα δε βουλγάρικα "Γκολέμα γιαραμιτίτσε", δηλαδή "Μεγάλη πέρδικα". Την παραμονήν της μάχης του Σκρα ήρχισεν βομβαρδισμός τριακοσίων πυροβόλων των βουλγαρικών χαρακωμάτων. Επί είκοσι τέσσερις ώρες βομβαρδίζονταν τα εχθρικά χαρακώματα. Τα βουνά εσείοντο εκ βάθρων».

Ό,τι συμβαίνει στη Γιουγκοσλαβία σήμερα δεν είναι κάτι το καινούργιο. Αν διαβάσει κανείς τα "Απομνημονεύματα" του Σοφοκλή Πολυχρονιάδη, ίσως νομίσει ότι διαβάζει μια εφημερίδα των ημερών μας, με πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό και αναλυτικούς χάρτες. Ο Σοφοκλής Πολυχρονιάδης έζησε από κοντά τόσο τους Βαλκανικούς Πολέμους όσο και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στους Βαλκανικούς μάλιστα πολέμησε στον τουρκικό στρατό, αφού την περίοδο εκείνη ζούσε στη Μικρά Ασία. Δεν το έβαλε, όμως, κάτω και έκανε το παν για να βρεθεί στον ελληνικό στρατό, κάτι που με πολλούς κόπους πέτυχε. Οι αναμνήσεις του απ' αυτούς τους πολέμους ρίχνουν άπλετο φως σε λεπτομέρειες που σκόπιμα ή μη παρέλειψαν οι τότε ιστορικοί, όπως η καθημερινή ζωή των στρατιωτών στα πεδία των μαχών, στοιχεία από περιοχές που αποτέλεσαν σταθμό κάποιας πορείας, η συμπεριφορά ανθρώπων διαφορετικών εθνοτήτων και θρησκειών. Οι λεπτομέρειες και οι περιγραφές είναι όμως που καθηλώνουν τον αναγνώστη και καθρεφτίζουν και τη δική μας εποχή, όπου στην "πυριτιδαποθήκη" της Ευρώπης, τα Βαλκάνια, η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Παράλληλα, μέσα από χάρτες και σπάνιες φωτογραφίες ταξιδεύουμε νοερά στις περιοχές όπου απλώθηκαν τα πολεμικά μέτωπα.

"Τα φοβερά συμβάντα στη δύστυχη πρώην Γιουγκοσλαβία μού κίνησαν ζωηρό το ενδιαφέρον για να ανασύρω από το αρχείο μου τα απομνημονεύματα-μαρτυρίες του πατέρα μου", σημειώνει ο Αθανάσιος Σ. Πολυχρονιάδης. "Τα χειρόγραφά του αυτά τα διάβαζα με συγκίνηση και πάρα πολύ ενδιαφέρον. Τα χειρόγραφα αυτά δεν είναι όμως ιδιωτική υπόθεση, γι' αυτό θέλω να τα φέρω στο φως της δημοσιότητας. Μου δημιούργησαν το βάρος του χρέους στη μνήμη εκείνου, που με υπομονή κι επιμονή φρόντισε να τα καταγράψει και να μας τα παραδώσει, σαν ιερή παρακαταθήκη".

Από την ανάγνωση των "Απομνημονευμάτων" του Σ. Πολυχρονιάδη (την επιμέλεια των οποίων κάνει ο γιος του, Αθανάσιος Σ. Πολυχρονιάδης και προλογίζει ο βουλευτής και πρ. υπουργός Γιάννης Καψής) θα βγουν αρκετά συμπεράσματα ώστε να δούμε τι ακριβώς συνδέει το παρελθόν με το παρόν.