Αμέσως μετά την περιήγηση της Αττικής (τέσσερα ή πέντε χρόνια μετά το 150 μ.Χ.), ο Παυσανίας περιηγήθηκε την Κόρινθο και αμέσως κατόπιν τη Λακωνία.
Όπως τα Αττικά, έτσι και τα Κορινθιακά και τα Λακωνικά που αποτελούν το τρίτο και το τέταρτο βιβλίο της « Ελλάδος Περιηγήσεως », είναι ανεκτίμητη πηγή για την τοπογραφία της αρχαίας Κορινθίας, Σικυωνίας, Αργολίδας και Λακωνίας, όσο και για τις λατρείες και για τα μνημεία τους.
Για τα μνημεία έχουν γράψει και άλλοι στα ελληνιστικά και στα ρωμαϊκά χρόνια, αλλά μόνο η « Ελλάδος Περιήγησις » του Παυσανία επέζησε.
Το ότι η δραστηριότητα του Παυσανία συμπίπτει με το δεύτερο μισό του 2ου μ.Χ. αιώνα μπορεί να θεωρηθεί ευτύχημα, γιατί ο αιώνας των Αντωνίνων είναι η εποχή της έσχατης ακμής του αρχαίου ελληνικού πνεύματος μετά την οποία αρχίζει γοργά η πορεία προς τον μεσαίωνα. Αντίθετα με τους παλιότερους θαυμαστές της ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, ο Παυσανίας είχε την τύχη να δει και να περιγράψει, εκτός από τα φημισμένα μνημεία των κλασσικών χρόνων που ήταν ακόμα σχεδόν ανέπαφα, και τα δημιουργήματα της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής.
Παράλληλα ο Παυσανίας έδειξε ένα σπάνιο ενδιαφέρον για τους μύθους που επιζούσαν στις μέρες του και για παντοειδείς παραδόσεις και θρύλους. Πλησίασε και τα σεβάσματα της παλιάς θρησκείας και τα περιέγραψε με ευλάβεια. Σε πολλές από τις πόλεις που επισκέφθηκε υπήρχαν τότε και χριστιανικές κοινότητες, αυτός όμως ενδιαφέρθηκε μόνο για τις παλιές λατρείες και μυήθηκε ο ίδιος σε πολλά τοπικά μυστήρια. Γι’ αυτό και η « Ελλάδος Περιήγησις » αποτελεί σήμερα τη αυθεντικότερη πηγή για τη θρησκειολογική και μυθολογική έρευνα.
Σε πολυτελή έκδοση, κάθε τόμος περιέχει το αυθεντικό κείμενο του Παυσανία, σχόλια, επιμέλεια και μετάφραση του Νικολάου Παπαχατζή και πλήθος φωτογραφιών και σχεδίων. |