4 Μαΐου 1943 Πήγαμε στη δουλειά όπως κάθε μέρα, αλλά για την επιστροφή ξεκινήσαμε στις 12.30 και στις 2 ήμασταν στο Μαχαλλέ-μπασί. Η νεκράμαξα έφτασε ύστερα από 10-20 λεπτά. Στοιχηθήκαμε και πάλι ανά τριάδες σε δυο σειρές και ξεκινήσαμε με την άμαξα στο μέσο, αλλά έβλεπα ότι αυτή τη φορά οι σύντροφοι δεν ήταν περίλυποι όπως στην προηγούμενη νεκρώσιμη τελετή? αναρωτιόμουν αν είχαν συνηθίσει την ιδέα του θανάτου ή αν είχε μήπως αυξηθεί η αντοχή τους. Ή μήπως το φως του ήλιου που πλημμύριζε από παντού τούς έκανε να τα βλέπουν όλα και ειδικά τη δική τους κατάσταση λιγότερο μαύρη; Έμοιαζαν να έχουν ξεχάσει τον νεκρό πριν ακόμα τον θάψουμε. Όταν όμως σε λίγο βγήκαμε από την πόλη και φθάσαμε στον τόπο της ταφής και ακούστηκε το «θρηνώ και οδύρομαι», τότε οι φίλοι του εκδήλωσαν βαθιά λύπη. Έπεσαν και πάλι μέσα σε μια θάλασσα πόνου. Στον τάφο διάβασαν προσευχή πρώτα οι Ρωμιοί, έπειτα οι Αρμένηδες και στη συνέχεια οι Εβραίοι σύντροφοι. Ύστερα από 1,5 ώρα φύγαμε από εκεί νιώθοντας μεγάλη οδύνη. Δύο από τους συντρόφους μας στη συμφορά είχαν γίνει τώρα σύντροφοι και στον τάφο. Κάποιοι φίλοι είχαν φέρει και άφησαν στον Ιατρού έναν ωραίο σταυρό από αγριολούλουδα.
Με την εφαρμογή του νόμου περί Φόρου Περιουσίας το 1943, ο Γιώργος Χατζηδημητριάδης στάλθηκε εξορία, μαζί με άλλους περίπου 1.400 άντρες από την ελληνική, αρμενική και εβραϊκή μειονότητα της Κωνσταντινούπολης και άλλων πόλεων, στην ύπαιθρο του Ερζερούμ. Το ημερολόγιο που γράφει είναι από αυτή την περίοδο εξορίας. Σε όλη του τη ζωή, εκτός από την αλληλογραφία που κρατούσε με συγγενικά και φιλικά πρόσωπα, δεν είχε γράψει ποτέ πριν, ούτε και έγραψε μετά από αυτό. Η ενασχόληση –μετάφραση και επιμέλεια αντίστοιχα– με το ημερολόγιο και τις επιστολές του Γιώργου Χατζηδημητριάδη υπήρξε πηγή απρόσμενης ευχαρίστησης, πέρα από τη συγκίνηση που, όπως ήταν φυσικό, συνόδευε αυτό το ξαναζωντάνεμα της επαφής με τον αγαπημένο πρόγονο. Ήταν ταυτόχρονα μια επανασύνδεση με ένα κομμάτι κοινής ιστορίας των ανθρώπων μιας άλλης εποχής κι ενός άλλου τόπου. ΝΙΚΗ ΣΤΑΥΡΙΔΗ
Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ γεννήθηκε το 1883 στη Νίγδη της Καππαδοκίας. Γύρω στο 1895 μετανάστευσε στην Πόλη για να σπουδάσει και να δουλέψει. Με την εφαρμογή του Φόρου Περιουσίας (VarlIk Vergisi) το 1943, εστάλη σε καταναγκαστικά έργα στο Ερζερούμ της ανατολικής Τουρκίας, μαζί με άλλους 1.400 περίπου άντρες από την αρμενική, εβραϊκή και ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης, της Προύσας και της Ανατολικής Θράκης, ενώ στο μεταξύ είχε δημευθεί η περιουσία όλων και είχαν βγει σε πλειστηριασμό τα υπάρχοντά τους. Το ημερολόγιο και οι επιστολές που δημοσιεύονται εδώ γράφτηκαν κατά τους πρώτους μήνες της εξορίας αυτής. Ο Γ. Χατζηδημητριάδης πέθανε το 1968 στην Πόλη.
Στο βιβλίο περιλαμβάνονται ονομαστικός κατάλογος των υποχρέων που εστάλησαν στα στρατόπεδα εργασίας Ερζερούμ-Άσκαλε και Εσκίσεχιρ-Σιβρίχισαρ, συγκροτημένος από τον καθηγητή Αϋχάν Ακτάρ, καθώς και πλούσιο φωτογραφικό υλικό. |
iNFO-GRECE.com
